Εις την Πόλιν: Οκτωβρίου 2018

«Ηλίου Βωμοί» ονομάζονταν οι Ελιγμοί από τους Βυζαντινούς, Λιγμοί και Ελιγμοί μέχρι το 1922, Κούρσουνλου από τους Τούρκους. Στην παραλία των Ελιγμών ήταν κτισμένη η Βυζαντινή μονή του Αγίου Αβερκίου.

Το χωριό Ελιγμοί (Τουρκικά Κούρσουνλου) βρίσκεται στη νότια όχθη του κόλπου της Κίου, 12 χιλιόμετρα ανατολικά των Μουδανιών. Πριν από το 1922 ήταν γνωστό ως Λιγμούς ή Λιγουμούς.

«Ηλίου Βωμοί» ονομάζονταν οι Ελιγμοί από τους Βυζαντινούς και φαίνεται ότι η νέα ονομασία τους προέκυψε από παραφθορά της πρώτης Βυζαντινής ονομασίας. Κατ’ άλλους, η ονομασία της προήλθε από τον ελικοειδή δρόμο που οδηγεί από τους Ελιγμούς στην Κίο, που οι ντόπιοι τους αποκαλούσαν Λιγμούς. Ο ιστορικός Τ. Ευαγγελίδης αναφέρει την επιγραφή «Διογένης Διογένους Ελεκοσμίων» που βρέθηκε στην περιοχή και σήμερα βρίσκεται στη Βιέννη, ως απόδειξη πως στη σημερινή τοποθεσία του χωριού υπήρχε μια πόλη, της οποίας η αρχική ονομασία ήταν Ελεκοσμοί και με την πάροδο των χρόνων μετατράπηκε σε Ελιγμοί. Υπάρχουν διάσπαρτα στην ευρύτερη περιοχή λείψανα της ελληνικής αρχαιότητας, όπως κιονόκρανα, σαρκοφάγοι κ.λπ.

Η παράδοση αναφέρει επίσης, ότι οι Ηλίου Βωμοί, κατά τους Βυζαντινούς χρόνους, χρησιμοποιούνταν σαν τόπος εξορίας των μελών των αυτοκρατορικών οικογενειών. Μέσα στον ναό, υπήρχε ο τάφος του Ανδρόνικου Κοντοστέφανου, ο οποίος ήταν μέλος της αυτοκρατορικής οικογένειας των Κομνηνών και υπηρέτησε στο μοναστήρι σαν μοναχός με το όνομα Αντώνιος.

Στα μέσα του 19ου αιώνα στους Ελιγμούς ζούσαν περί τις διακόσιες οικογένειες, εκ των οποίων περίπου τριάντα ήταν Οθωμανοί. Υπήρχε ένα δημοτικό σχολείο το οποίο είχε κτιστεί το 1885, επί αρχιερατείας Νικόδημου. Ονομάστηκε Kursunlu από τους Οθωμανούς επειδή, όταν καταλήφθηκε, ο θόλος της εκκλησίας ήταν επικαλυμμένος με μόλυβδο.

Στην παραλία των Ελιγμών ήταν κτισμένη η Βυζαντινή μονή του Αγίου Αβερκίου. H πληρέστερη διαθέσιμη περιγραφή της εκκλησίας φαίνεται να είναι αυτή του Κυρίλλου Μάνγκο, ο οποίος επισκέφθηκε την περιοχή το 1962 και το 1967.

Η εκκλησία είναι μονόχωρη, χτισμένη σε δυτικό-ανατολικό άξονα. Υπάρχει ένας νάρθηκας στη δυτική πλευρά. Ο κεντρικός θόλος ο οποίος κατέρρευσε είχε διάμετρο πέντε μέτρων. Η αψίδα του ανατολικού μετώπου της εκκλησίας πλαισιώνεται από συμμετρικούς θολωτούς χώρους στα βόρεια και τα νότια. Αυτά είναι η πρόθεση και το διακονικό. Η πρόθεση είναι στα βόρεια του ιερού και ήταν ο χώρος όπου προετοίμαζαν ψωμί και κρασί για τη λειτουργία. Προς τα νότια είναι η διακονία στην οποία φυλάσσονταν ιερά ρούχα και βιβλία και όπου ο ιερέας έπλενε τα χέρια του πριν πάρει την κοινωνία. Οι φωτογραφίες του Μάνγκο αποκαλύπτουν κάποιες υπέροχες τοιχογραφίες, από τον δέκατο έβδομο ή τον δέκατο όγδοο αιώνα. Οι τοιχογραφίες έχουν σχεδόν εξαφανιστεί σήμερα. Ίχνη τους παραμένουν στους θόλους και τα παράθυρα των τόξων.

Η ανασκαφή έχει αφαιρέσει περίπου 1,5 μέτρα από τα ιζήματα από την εκκλησία, αποκαλύπτοντας το πραγματικό της ύψος. Ιδρύματα άλλων κτιρίων της Μονής περιβάλλουν την εκκλησία. Στη νοτιοανατολική γωνία του οικοπέδου στην οποία βρίσκεται η εκκλησία υπάρχει μια συλλογή από μαρμάρινα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Περιλαμβάνει κιονόκρανα διαφόρων ηλικιών από τον 6ο έως τον 14ο αιώνα, καθώς και μερικά πέτρινα αντικείμενα από τη νεκρόπολη / νεκροταφείο, τα οποία αποτελούν χαρακτηριστικό της περιοχής εδώ και πάνω από 2000 χρόνια.

Σύμφωνα με τον Συναξαριστή, «ο Όσιος Αβέρκιος έζησε στα τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ. Η άμεπτη ζωή του και η καρποφορία της διδασκαλίας του, παρακίνησαν το ποίμνιο να τον αναγκάσει να γίνει επίσκοπος Ιεραπόλεως στη Φρυγία. Το αξίωμα δε μείωσε το ζήλο του Αβερκίου. Έλεγε, μάλιστα, ότι δεν αρκεί κάποιος να φαίνεται άρχων, αλλά και να είναι πραγματικά. Δηλαδή να αυξάνει τη διακονία και τους κόπους του. Διότι κατά το Ευαγγέλιο, «εἰ τις θέλει πρῶτος εἶναι, ἔσται πάντων ἔσχατος καὶ πάντων διάκονος» (Ευαγγέλιο Μάρκου, θ’ 35), που σημαίνει, αν κανείς θέλει να είναι πρώτος κατά την τιμή, οφείλει με την ταπείνωση του απέναντι στους άλλους, να γίνει τελευταίος από όλους και υπηρέτης όλων με την άσκηση της αγάπης. Και ο Αβέρκιος την εντολή αυτή έκανε πράξη στη ζωή του. Γι’ αυτό και ο Θεός του έδωσε το χάρισμα να κάνει πολλά θαύματα. Θεράπευσε την κόρη του βασιλιά της Ρώμης, από πονηρό δαιμόνιο. Θερμά νερά από τη γη εξέβαλε και άλλα πολλά θαύματα έκανε. Επίσης, ο Αβέρκιος κήρυξε σε όλες τις πόλεις της Συρίας και Μεσοποταμίας. Έπειτα πήγε στη Λυκαονία, την Πισιδία και στην επαρχία των Φρυγών. Ονομάστηκε ισαπόστολος, διότι περιόδευσε και κήρυξε όπως οι κορυφαίοι Απόστολοι του Χριστού. Πέθανε ειρηνικά, 72 χρονών.» Η μνήμη εορτάζεται στις 22 Οκτωβρίου.

Αποστόλων τον ζήλον εκμιμησάμενος, τη Εκκλησία εκλάμπεις ως εωσφόρος αστήρ, την θεόδοτον ισχύν φαίνων τοις έργοις σου. συ γαρ θαυμάτων ιερών τας δυνάμεις ενεργών, Αβέρκιε ιεράρχα, προς ευσεβείας εισόδους, τους πλανωμένους καθωδήγησας.

Πηγές: Μ. Κλεμώνα και τον Χρ. Παπαδόπουλος, Βιθυνικά (Constantinople, 1867), Κοτζαερίδης Γεώργιος, Ένα ταξίδι στην Αντίπερα όχθη στα χωριά της Προύσας, Mango, C. (1968) The Monastery of St. Abercius at Kurşunlu (Elegmi) in Bithynia, Σύνδεσμος Προσφύγων Μουδανιών, Αντίλαλοι από τα Μουδανιά και τα γύρω, 1931

Γράφει η Ελένη Πασχαλάκη

Από το http://www.xalkidikipolitiki.gr/2017/10/22/το-μοναστήρι-του-αγίου-αβερκίου-στους/