Ναός της Αγίας Θεοδοσίας- Gul camii

Το Τέμενος των Ρόδων (Gul camii) από τους περισσότερους μελετητές ταυτίζεται με το καθολικό της Μονής της Αγίας Θεοδοσίας και από κάποιους με την εκκλησία του Χριστού Ευεργέτη.


Ο ναός βρίσκεται στην νότια μεριά της περιοχής του Τζιμπαλί, σε απόσταση 500 μ. περίπου από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Είναι ένα μεγάλο, ψηλό και εντυπωσιακό κτίριο. Για τον κτήτορα του ναού δεν αναφέρουν τίποτα οι βυζαντινοί συγγραφείς και είναι παράδοξη αυτή η σιωπή γιατί πρόκειται για έναν ναό μέγιστο. Ο Δούκας εξιστορώντας την άλωση της Πόλης αναφέρει ότι εκείνη τη μέρα Τρίτη 29 Μαϊου 1453 που πάρθηκε η Πόλη γιόρταζε η εκκλησία και ήταν ήδη από την προηγούμενη νύχτα μαζεμένος πολύς κόσμος οπότε αντίκρισαν αυτοί από τους πρώτους τους εισερχόμενους Τούρκους.


Δεν είναι απολύτως εξακριβωμένο πότε κατασκευάστηκε ο ναός. Στα ανατολικά του κτιρίου υπάρχουν θεμέλια κτισμάτων αλλά αν αυτά κατασκευάστηκαν τον 10ο ή τον 11ο αι. δεν έχει εξακριβωθεί. Ο ναός που είναι σταυροειδούς ρυθμού πάνω σε ένα επίπεδο με εξώστες χτίστηκε με τούβλα και είναι πράγματι μια επιβλητική και εντυπωσικά κατασκευή. Από κάτω υπάρχουν κελλάρια και δεξαμενή.


Ο Lechevalier τον ταυτίζει με το ναό της Αγίας Αναστασίας τον οποίο ήγειρε ο Γρηγόριος ο Ναζιανζινός πληροφορία που επαναλαμβάνεται από τον Αρμένη λόγιο του 18ου αι. S. Saraf Hovhannessyan. Κατά μια άλλη απόψη ο ναός ταυτίζεται με το ναό της αγίας Ευφημίας. Κατά τον Pargoire του οποίου την πρόταση αποδέχθηκε και ο Janin ο ναός αρχικά ήταν αφιερωμένος στην αγία Ευφημία και αργότερα όταν κατατέθηκε το λείψανο της αγίας Θεοδοσίας επεκράτησε το όνομά της γεγονός που ερμηνεύει και την παντελή έλλειψη αναφορών σε ναό αγίας Θεοδοσίας πριν από τον 14ο αι.


Ο Schafer θεωρεί το κτίσμα ως καθολικό της μονής του Χριστού Ευεργέτου, άποψη που στηρίζει στο γεγονός ότι σύναξη της οσίας Θεοδοσίας ετελείτο και στη μονή αυτή. Ο P. G. Incicyan γράφει ότι το Gul camii αναφέρεται ως αγία Θεοδοσία αλλά και ως αγία Θεοδώρα και ότι στη διάρκεια της λατινοκρατίας πέρασε στα χέρια των Λατίνων Δομινικανών και αφιερώθηκε από αυτούς στη Santa Rosario.


Γενικά όλες οι πληροφορίες οι σχετικές με το ναό δεν ανάγονται σε χρόνους παλαιότερους του 14ου αι. ενώ κατά τους αρχαιολόγους το κτίσμα πρέπει να θεωρηθεί ως έργο των ετών 1000-1150.


Στο ναό σώζεται στον τοίχο του βήματος ένας τάφος που αποδίδεται στον Αθανάσιο τον Ομολογητή. Η επιγραφή του γραμμένη στην αραβική μεταφράζεται από τον πατριάρχη Κωνστάντιο ως "ενθάδε κείται εις των μαθητών του Ιησού Χριστού". Κατά τον συγγραφέα της Κωνσταντινιάδος του οποίου την άποψη δέχτηκε αρχικά και ο Σκαρλάτος Βυζάντιος ο τάφος ανήκει στον τελευταίο αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Παλαιολόγο.



Μετά την άλωση δεν μετατράπηκε αμέσως σε τζαμί αλλά χρησιμοποιήθηκε για έναδιάστημα κυρίως το αψιδωτό κελάρι κάτω από τον ναό ως αποθήκη του στόλου. Θεωρείται ότι μετατράπηκε σε τζαμί στα χρόνια του Σελίμ Β (1566-1575) και αυτό ίσως να γίνεται λόγω του ότι ο πρώτος μιναρές κατασκευάστηκε τότε.


Στα χρόνια του Μουράτ του Δ στο τζαμί έγιναν εργασίες λόγω των ζημιών που έπαθε από σεισμό. Το 1782 τα πέριξ του τζαμιού κάηκαν από πυρκαγιά που ξέσπασε. Δεν ξέρουμε κατά πόσο επηρεάστηκε από αυτή τη φωτιά. Το τζαμί επισκευάστηκε ξανά από τον σουλτάνο Μαχμούτ Β (1808-1839). Στο τζαμί υπάρχει και ο τάφος τοπικού αγίου του Gul- Baba.





Σε ανασκαφές που έγιναν το 1881 ανακαλύφθηκαν στα πέριξ της εκκλησίας τάφοι και ως φαίνεται η εξακριβούμενη αυτοκρατορική νεκρούπολη του Unkapani έφτανε ως και στην περιοχή του ναού.